Kategori: Makaleler

Mesafeli Sözleşmeler Mevzuatına Aykırılık

Mesafeli Sözleşmeler Mevzuatına Aykırılık

Giriş

Günümüzde iletişim araçlarının çeşitlenmesi ve kullanımının yaygınlaşması doğal bir sonucu olarak hukuki işlemlerde tarafların bir araya gelmesi gerekliliği gitgide bir zorunluluk olmaktan uzaklaşmaktadır. Ürün ya da hizmetini alıcısına hızlı ve daha az maliyetli olarak ulaştırmak isteyen işletmelerin önem verdiği uzaktan satış alanında mevzuata uyum sağlanması büyük önem taşır. Tarafların bir araya gelmemelerinin oluşturabileceği olumsuz etkilerin en aza indirilmesini amaçlayan mevzuatın kesin şekli kuralları vardır ve bunlara aykırılık, aralarında idari para cezası uygulamaları da bulunan sonuçlara bağlanmıştır. İşbu yazımızda mesafeli sözleşmeler mevzuatına aykırılığın sonuçlarını internet tabanlı satış şeklini esas alarak, önemli yönleriyle ele alacağız.

Mesafeli Sözleşmenin Tanımı

Mesafeli sözleşmeler 6502 Sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun (“Tüketici Kanun’u ya da Kanun”) ile Mesafeli Sözleşmeler Yönetmeliğinde (“Yönetmelik”) düzenlenir. Yönetmelik tanımı; Satıcı veya sağlayıcı ile tüketicinin eş zamanlı fiziksel varlığı olmaksızın, mal veya hizmetlerin uzaktan pazarlanmasına yönelik olarak oluşturulmuş bir sistem çerçevesinde, taraflar arasında sözleşmenin kurulduğu ana kadar ve kurulduğu an da dahil olmak üzere uzaktan iletişim araçlarının kullanılması suretiyle kurulan sözleşmeler, demekle gerçekleştirir.

Tanımda sözleşmede yer alabilecek üç taraftan söz edilmektedir: satıcı, sağlayıcı, tüketici. Satıcı ve sağlayıcı aynı kişide toplanabileceği gibi satıcı ve sağlayıcının farklı olduğu, sektörde bilinen tabiriyle ‘marketplace’ olarak faaliyet gösteren, satış yapmayan ancak satıcı ve tüketicinin bir araya gelmesini sağlayan sağlayıcı kimlikli işletmeler Yönetmelik’te ‘sağlayıcı’ olarak ifade edilmiştir. Satıcı olmayan sağlayıcıların çevrimdışı perakende sektöründeki alışveriş merkezleri gibi bir işleve sahip olduğu şeklindeki bir benzetme yanlış olmaz. Bununla birlikte belirttiğimiz gibi satıcı ve sağlayıcının aynı kişilikte toplanması da oldukça mümkün ve sık rastlanılır bir durumdur.

Bu aşamada tanım içinde rastladığımız bir başka tabir olan ‘uzaktan iletişim araçları’na da dikkat çekmek gerekir. Günlük hayatta uzaktan erişim araçlarından en çok elektronik posta mesajı ve internet mesafeli sözleşmelerde kullanım alanı bulsa da telefon, televizyon ve mektup da uzaktan erişim araçlarına örnek olarak gösterilebilir.

Mesafeli sözleşmelere dair usul ve esaslar ayrı bir inceleme konusu olup işbu yazımızda yalnızca bu usul ve esaslara aykırılığın sonuçlarından bahsedeceğiz.

Yönetmelik ve Kanun’a Aykırılık

Mesafeli sözleşmeler mevzuatına aykırılığa bağlanan sonuçlar farklı şekillerde karşımıza çıkmaktadır. Her ne kadar akla gelen ilk yaptırım idari para cezası olsa da, bunun yanında mevzuata aykırılığın tüketiciye tanınan fesih hakkı, sözleşmenin kurulmamış sayılması ve cayma hakkının kullanım süresinin uzaması gibi sonuçları da bulunmaktadır.

i. Tüketicinin fesih hakkı: Satıcı için emredici hükümleri ile birtakım teslim süreleri belirlenmiş, bu şekilde tüketiciler koruma altına alınmak istenmiştir. Satıcı ürün teslimi için belli bir süre taahhüt etmeli ve bu süre içinde teslimi sağlamalıdır. Teslim süresi 30 günü aşarsa tüketicinin mesafeli satış sözleşmesini feshetme ve para iade etme hakkı doğar.

ii. Sözleşmenin kurulmamış sayılması: Mesafeli sözleşmelerde imza niteliğindeki teyit prosedürü uzaktan erişim araçları yoluyla yapılır. İnternet üzerinden kurulan sözleşmelerde teyit işleminin ilgili metnin okunarak kabul edildiği açıklamasını taşıyan kutucuğun işaretlenmesi yoluyla gerçekleştirildiğini görürüz.

Tüketicinin yapmakta olduğu işlemle ilgili yeterince bilgilendirilmiş olmasını önemseyen Kanun ve Yönetmelik; belirli bilgileri taşıması zorunlu olan, özet niteliğindeki ön bilgilendirme formunun işlem sonuçlanmadan önce tüketiciye gösterilerek onaylattırılmasını zorunlu kılar. Aksi takdirde sözleşme kurulmamış sayılacak olup tarafların sözleşmeyi ileri sürerek herhangi bir talepte bulunması mümkün olmayacaktır.

iii. Cayma hakkı kullanım süresinin uzaması: Tüketici ürünü satın aldıktan sonra 14 gün içinde gerekçe göstermeksizin iade ederek ödediği tutarı geri alabilir. Hatta bu süreç içindeki olağan kullanımdan kaynaklanan eskime ve bozulmalar da satıcı tarafından kabul edilmelidir. Ön bilgilendirme aşamasında cayma hakkına ilişkin gerekli bilgilerin hiç ya da gereği gibi yer almaması durumunda cayma süresi 14 günlük sürenin bitiminden itibaren 1 yıl uzar. Böyle bir durumda satıcının 1 yıl içinde tüketiciden gelecek cayma talebini reddetme hakkı bulunmayacaktır.
İdari Para Cezaları

İdari para cezaları mesafeli sözleşmeler konusunda uygulanabilecek en güçlü yaptırımdır. Bu yaptırımın caydırıcılığı cezanın tutarından değil, cezanın düzenlemeye aykırı işlem adedi ile çarpılarak hesaplanıyor olmasından kaynaklanır. Bu haliyle idari para cezaları, özellikle yüklü işlem kapasitesi olan satıcı ve sağlayıcılar için önemli bir risk unsuru niteliğini taşır.

İdari para cezasına bağlanan usulsüzlükler aşağıdaki gibi özetlenebilir.
i. Ön bilgilendirmenin hiç ya da gereği gibi yapılmamış olması,
ii. Taahhüt edilen ve en geç 30 gün olabilecek teslim süresinin aşılması,
iii. Mevzuat gerekliliklerinin yerine getirildiğine dair kayıtların tutulmaması ve/veya gerektiğinde tüketici ya da ilgili kuruluşa ibraz edilmemesi.
Satıcı ve sağlayıcının iii. numaralı bentte anılan belge saklama yükümlülüğü işlem tarihinden itibaren 3 yıl olup, belgenin niteliğine göre farklı mevzuatlarda farklı süreler düzenlenmiş olabilir .

İdari para cezaları 2021 yılı için her bir usule aykırı işlem başına 452,- Türk Lirası olup bu tutar yıllık olarak güncellenmekte ve Resmi Gazete’de ilan edilmektedir. Para cezası işlem adediyle çarpılıyor olsa da cezanın uygulandığı gerçek ya da tüzel kişinin önceki yılda elde ettiği brüt gelirin %5’ini aşmamak üzere bir üst sınıra bağlanmıştır.

İdari para cezalarının ödeme süresi 1 ay olup, bu yaptırıma karşı 30 gün içinde idari yargı yoluna başvurulabilir. Ancak yargı yoluna gidilmesi cezanın ödenmesi gerekliliğini durdurmayacak olup, cezanın süresi içinde ihtirazı kayıtla ödenmesi ve ardından gerekli görülürse idari dava yoluna gidilmelidir.

DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Türk Hukuku kötüye kullanıma açık olan ve genellikle güçlü işletmeler ile yalnız ve güçsüz olduğu kabul edilen tüketiciler arasında olanlar gibi güç dengesinin eşit dağılmamış olduğu hukuki ilişkilerde kamu düzenini korumak gayesiyle kesin, detaylı ve açık yaptırımlara bağlanan hukuki düzenlemeler yapma eğilimindedir. Mesafeli sözleşmelere ilişkin mevzuat da bu türlü bir altyapıya sahip olduğundan tarafların özellikle satıcı ve sağlayıcının operasyonunu kurma ve yürütme sırasında hukuki destek almasının önemine dikkat çekmek istiyoruz. Bu kapsamda tüketiciler de mesafeli bir sözleşme ile kurdukları hukuki işlem nedeniyle zarar gördüklerini iddia ettiklerinde bireysel çabalarıyla ulaşamadıkları sonuçlara hukuki destek alarak ulaşma imkanına sahip olabilirler.

Avukat Ceren Erdoğdu
Polat & Polat Avukatlık Ortaklığı

Polat & Polat

Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun

Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun

Konu : Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (Sayı: 7244, Yürürlük Tarihi: 17.04.2020)

I. GİRİŞ

Yeni Koronavirüs (Covıd-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“Torba Yasa”) 17.04.2020 tarihli Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Torba Yasa adından da anlaşılacağı üzere Covid-19 salgının etkilerinin azaltılması amaçlanırken, düzenlemeler dizisi ile öngörülen tedbirler büyük ölçüde ekonomik hayata ilişkindir. Birkaç başlık altında toplanabilecek bu düzenlemelerden iş sözleşmelerini ilgilendiren konuları aşağıda inceleyeceğiz.

II. İŞVERENİN TEK TARAFLI ÜCRETSİZ İZNE ÇIKARMA HAKKI

“Bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren üç aylık süreyi geçmemek üzere işveren işçiyi tamamen veya kısmen ücretsiz izne ayırabilir. Bu madde kapsamında ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı nedene dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermez.”

Ücretsiz izin kavramı bugüne kadar işçinin talebi ve işverenin kabulüne bağlı olarak mümkündü. Hatta doğum izni, ücretli izinde yol izni ve bedelli askerlik gibi durumlarda ise işverenin, bu talebi reddetme hakkı bulunmuyordu. Torba Yasa ile Türk Hukuku’nun işçi işveren ilişkisindeki düzenlemelerindeki genel bakış açısı olan zayıf işçiyi koruma prensibinin geçici süreyle devre dışı bırakılmış olduğunu görüyoruz. Buna göre 17.04.2020 itibariyle işverenler çalışanlarını kısmen ya da tamamen ücretsiz izne çıkarabilecekler. Bu uygulama için çalışanların onayı alınması gerekmediği gibi, ücretsiz izin süresi en fazla üç ay olabilecektir. Bununla birlikte daha önceki durumun aksine işverenin bu türlü bir uygulamasıyla karşı karşıya kalan çalışan iş sözleşmesini haklı sebeple feshederek kıdem tazminatı talep edemeyecektir.
İşveren tarafından ücretsiz izne çıkarılan çalışan kısa çalışma ödeneğinden faydalanamıyorsa kendisine işsizlik fonundan günlük 39,24 Türk Lirası tutarında destek ödemesi yapılacak. Anılan destek ödemesi 30 gün üzerinden hesaplandığında aylık 1.177,-TL gibi bir tutara denk gelirken, dört kişilik bir ailenin çalışan tek bireyinin ücretsiz izne çıkarılması durumunda geçim sıkıntısının yaşanması da muhtemel görünüyor.
Bahsedilen destek ödemesinden ücretsiz izne çıkarılanların yanında 15.03.2020 tarihinden önce işsizlik ödeneğine hak kazanacak biçimde iş akdi sona eren ancak Torba Yasa ile işsizlik maaşı alma hakkı kaldırılan kişiler de yine üç ayı geçmemek üzere bu desteği alabilecekler.
Ücretsiz izne ayrılan işçilerin çalıştırıldığının tespit edilmesi halinde ise işverenlere çalışan başına ve çalıştırılan ay başına aylık brüt asgari ücret kadar ceza kesileceği ve çalışana yapılmış olan nakdi destek ödemesinin de faizi ile birlikte iadesinin talep edileceği düzenlenmiştir.

III. KISA ÇALIŞMA ÖDENEĞİ

Kısa çalışma ödeneği ile ilgili başvuru sayısının çokluğu ve İşkur’un altyapısının bu denli yoğun bir başvuruya hazırlıklı olmaması sebebiyle kısa çalışma ödeneği başvurularına cevap verilemiyor ve bir süre daha verilemeyeceği anlaşılıyor. Bu nedenle süreci hızlandırmak adına kısa çalışma ödeneği başvurularının uygunluk denetiminin belgeler incelenerek yapılmaksızın beyan esasıyla kabul edileceği hüküm altına alındı. Ancak ödenek talebi kabul edilenlerin daha sonra verdikleri bilgi ve belgelerinde hata olduğunun tespiti halinde yapılan ödemelerin iade edileceği düzenleniyor.

IV. İŞ SÖZLEŞMESİNİN FESHİNE GETİRİLEN SINIRLANDIRMALAR

İş sözleşmeleri Torba Yasa’nın yürürlük tarihi olan 17.04.2020’den itibaren üç ay süreyle iş sözleşmeleri işveren tarafından sadece ‘ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller’ nedeniyle feshedilebilecek. Bu yasağa uymamanın yaptırımı ise işçi başına bir aylık asgari ücret tutarında idari para cezasına bağlanmıştır.
Ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan halleri şöyle sıralanır:

 İş sözleşmesi yapıldığı sırada bu sözleşmenin esaslı noktalarından biri için gerekli vasıflar veya şartlar kendisinde bulunmadığı halde bunların kendisinde bulunduğunu ileri sürerek, yahut gerçeğe uygun olmayan bilgiler veya sözler söyleyerek işçinin işvereni yanıltması.

 İşçinin, işveren yahut bunların aile üyelerinden birinin şeref ve namusuna dokunacak sözler sarfetmesi veya davranışlarda bulunması, yahut işveren hakkında şeref ve haysiyet kırıcı asılsız ihbar ve isnadlarda bulunması.

 İşçinin işverenin başka bir işçisine cinsel tacizde bulunması.

 İşçinin işverene yahut onun ailesi üyelerinden birine yahut işverenin başka işçisine sataşması, işyerine sarhoş yahut uyuşturucu madde almış olarak gelmesi ya da işyerinde bu maddeleri kullanması.

 İşçinin, işverenin güvenini kötüye kullanmak, hırsızlık yapmak, işverenin meslek sırlarını ortaya atmak gibi doğruluk ve bağlılığa uymayan davranışlarda bulunması.

 İşçinin, işyerinde, yedi günden fazla hapisle cezalandırılan ve cezası ertelenmeyen bir suç işlemesi.

 İşçinin işverenden izin almaksızın veya haklı bir sebebe dayanmaksızın ardı ardına iki işgünü veya bir ay içinde iki defa herhangi bir tatil gününden sonraki iş günü, yahut bir ayda üç işgünü işine devam etmemesi.

 İşçinin yapmakla ödevli bulunduğu görevleri kendisine hatırlatıldığı halde yapmamakta ısrar etmesi.

 İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması.

V. DEĞERLENDİRME VE SONUÇ

Covid-19 salgınının sebep olduğu endişe ortamı ilk aşamada sağlık kaynaklı olsa da ikinci aşamada ekonomik hayatın sürdürülebilirliği noktasındaki kaygılar hemen ardından izliyor.

Ekonomik düzenin korunmasına yönelik düzenlemelerin işçi – işveren boyutu incelendiğinde ilk anda taraflarının her ikisinin de ayrı bakımlardan desteklenme amacı taşındığı görülse de, idari para cezalarının sembolik denilebilecek derecede düşük olması, işveren feshi yasaklanırken istisna gösterilen ‘ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan hallerin’ aslında günümüzde yapılan fesihlerin çok büyük bir kısmının sebebi olduğu görülse de sosyal devlet anlayışı ile çelişen biçimde işverenin salgın süresince ayakta kalmasının amaçlandığı görülmektedir.

Torba Yasa ile ayrıca yukarıda birkaç kez atıfta bulunulan üç aylık sürelerin altı aya kadar çıkarılması yetkisi Cumhurbaşkanına tanınmıştır. Salgının ilerleme durumu dikkate alınarak bir gerileme olmaması ve/veya ekonomik hayatın salgın öncesi hareketliliğine ulaşamaması durumunda uzatma yoluna gidileceğinin işareti verilmiştir.

Polat & Polat