25 Nisan 2023
İsticvabın Yapılması
İsticvabın Yapılması
İsticvabına karar verilen kimse bizzat isticvap olunur. Hâkim, isticvaba başlamadan önce isticvap olunan tarafa gerçeği söylemesi gerektiği hususunu hatırlatır. İsticvap olunan taraf, mahkemenin izni olmadıkça, yazılı notlar kullanamaz. Burada amaç, isticvap olunan kimsenin hazırlanılan metinleri söylemesi yerine doğruları söylemesini sağlamaktır. Yine aynı amaç doğrultusunda isticvap esnasında avukat, tarafa yardım edemez ve ona sorulan sorulara cevap veremez. Ayrıca isticvap esnasında, karşı taraf ve taraf vekilleri de hazır bulunabilirler. (HMK m. 173)
Sözü geçen ve kanunda açıkça belirtilen isticvap usulüne uygun bir isticvap gerçekleşen mahkemede son olarak bir tutanak düzenlenir. İsticvap olunan tarafça yapılan açıklamalar, sorulan sorular ve verilen cevaplar tutanağa yazılır. Tutanak taraflar huzurunda okunduktan sonra altı isticvap olunan tarafa imzalatılır. İsticvap olunan taraf haklı bir gerekçe göstermeksizin tutanağı imzalamaktan kaçınırsa, bu durum hâkim tarafından tutanakla tespit olunur. (HMK m. 174)
25 Nisan 2023
İsticvap Usulü
İsticvap Usulü
Kendiliğinden veya tarafların isteği üzerine isticvabına karar verilen kimseye öncelikle, bizzat davetiye gönderilir ve belirlenen gün ve saatte isticvap olunmak üzere hazır bulunması gerektiği belirtilir. Davetiyede, ayrıca, isticvap konusu vakıalar gösterilir; ilgili tarafın geçerli bir özrü olmaksızın gelmediği veya gelip de sorulara cevap vermediği takdirde, isticvap konusu vakıaları ikrar etmiş sayılacağı ihtarı da yapılır. Buna rağmen çağrılan taraf özürsüz olarak gelmediği veya gelip de soruları cevapsız bıraktığı takdirde, mahkemece sorulan vakıalar ikrar edilmiş sayılır. (HMK m. 171)
HMK m. 171 ‘de belirtilen şekilde isticvap için bizzat davetiye gönderilen kişilerin mahkemeye bizzat gelmesi gereklidir. Ancak, isticvap olunacak kişi, mahkemenin bulunduğu il dışında oturuyor ve bulunduğu yerde aynı anda ses ve görüntü nakledilmesi yolu ile isticvap olunması mümkün değil ise istinabe yolu ile isticvap olunur. (İstinabe, davaya bakmakta olan mahkemenin yargı çevresi dışında yapılması gereken işler ve işlemler söz konusu olduğunda, bu işlerin veya işlemlerin yapılacağı yer mahkemesinden hukukî yardım istemesidir.)
İsticvap olunacak kimse hastalık, engellilik veya benzeri sebeplerle mahkemeye bizzat gelemeyecek durumda ise bulunduğu yerde de isticvap olunabilir. (HMK m. 172)
25 Nisan 2023
İsticvabın Konusu ve İsticvap Olunacak Kişilerin Belirlenmesi
İsticvabın Konusu ve İsticvap Olunacak Kişilerin Belirlenmesi
HMK m. 169 ‘a göre isticvap, davanın temelini oluşturan vakıalar ve onunla ilişkisi bulunan hususlar hakkında olabilmektedir. Ayrıca isticvabın varlığından söz edebilmek için, talep üzerine veya mahkemenin kendiliğinden aldığı bir kararla taraflardan her birinin isticvabı istenebilmektedir.
Hakimin de isticvap istemesindeki temel maksat, özellikle delillerin yetersiz olduğu durumlarda veya takdiri delillerin varlığı (Takdiri delil; koşulları ve hükümlerini kanunun belirlemediği delillerdir. Örnek; bilirkişi, tanık, keşif.) doğrultusunda kesin karar vermenin zor olacağının anlaşıldığı hallerde, uyuşmazlığın daha doğru bir şekilde çözümlenebilmesi için çelişkilerin giderilmesinin sağlanmasıdır.
HMK m. 170 ‘te isticvap olunacak kişilerin belirlenmesi açıkça ifade edilmiştir. Buna göre:
- Tüzel kişiler adına, temsil yetkisine sahip kimseler, isticvap olunur.
- Ergin olmayan veya kısıtlı bir kimse adına yapılmış bir işleme ilişkin olarak, o kişinin kanuni mümessili isticvap olunur. Ancak, Ergin olmayan veya kısıtlı kimselere bizzat dava hakkı tanınan hâllerde, bu hüküm uygulanmaz.
25 Nisan 2023
İsticvabın Ayırt Edici Unsurları
İsticvabın Ayırt Edici Unsurları
Mahkemede tarafların veya tanıkların dinlenilmesi, gerek olayın aydınlatılması gerek de tarafların kendini ifade edebilmesi gibi birçok nedenden dolayı bilgi edinmek maksadıyla başvurulan bir durumdur. Fakat isticvapta ise, olayın aydınlatılmasının yanı sıra ispat amacına yönelik olarak tarafların aleyhlerine olan hususlarda özellikle ikrar elde edilmesi maksadı vardır.
Ayrıca isticvap sadece tahkikat aşamasında var olmasına karşın tarafların dinlenmesi her aşamada mümkün olabilmektedir.
Bunların yanında, taraflardan biri veya her ikisi mahkemeye usulünce çağrılmasına rağmen gelmezse, sadece mazeretsiz olarak katılmadığı duruşmada yapılan işlemlere itiraz edemez. (HMK m. 150/2) İsticvapta ise bu kuraldan farklı olarak çağrılan taraf çağrıldığı duruşmaya katılmadığı takdirde, sorulan vakıaları ikrar etmiş sayılır. (HMK m. 171)
Kural ve isticvabın mantığı gereği isticvap, sadece “taraflarca getirilme ilkesi” nin uygulandığı davalarda önem taşır. “Kendiliğinden araştırma ilkesi” nin bulunduğu davalarda ikrar, hakimi bağlamayacağı için isticvap uygulanmaz; sadece tarafların dinlenmesi hükümleri (HMK m.144) uygulanır.
Yukarıda da bahsedildiği üzere her ne kadar isticvabın kendine has ayırt edici unsurları bulunsa da aslında isticvap, tarafların veya tanıkların dinlenilmesi ile oldukça benzeşmektedir. Sözü geçen üç durum, hem varlık sebepleri olan olayların aydınlatılması, çelişkilerin giderilmesi, uyuşmazlığın hızlı ve sağlıklı çözümlenebilmesi gibi amaç unsurları bakımından hem de vuku buldukları yöntem bakımından benzer nitelikler taşımaktadırlar. Hatta bu benzeşmeden dolayı isticvabı tarafın bir tür tanıklığı olarak da nitelendirmek mümkündür. Bu yoldan bahisle kanun koyucu, HMK m. 175 ‘te tanıklığa ilişkin 249 (sır nedeniyle tanıklıktan çekinme), 250 (menfaat ihlali tehlikesi nedeniyle tanıklıktan çekinme), 259 (tanıkların mahkemede dinlenilmesi) ilâ 263 (tanıklıkta tercüman ve bilirkişi kullanılması) üncü madde hükümleri niteliğine aykırı düşmediği sürece isticvapta da uygulanabileceğini belirtmiştir.
25 Nisan 2023
İsticvap
İSTİCVAP
İsticvap ne demek?
İsticvap, özellikle ikrar (taraflardan birinin karşı tarafın aleyhine ileri sürdüğü vakıanın diğer tarafça da doğru olduğunun mahkemeye yazılı veya sözlü olarak bildirilmesi) elde etmek için, tarafların kendi aleyhlerine olan hususlarda, mahkemece dinlenmesi yani sorguya çekilmesidir. Ancak hakimin, duruşma sırasında tarafları dinlemesi her zaman isticvap olduğu anlamına gelmemektedir. İsticvabın varlığından söz edilebilmesi için kanunda öngörülen isticvap usulüne göre dinlenme olmalıdır.