7 Aralık 2021
Basiretli Tacir
BASİRETLİ TACİR
Basiretli tacir, ticaret hukukunda sıkça karşımıza çıkan bir terimdir. Pek çok işte kanun, kişinin basiretli tacir gibi davranmasını zorunlu kılar yahut yeterli görür. Bu sebeple çoğu zaman basiretli tacir gibi davranma ya da davranmamaya çeşitli sonuçlar yüklenmiştir. Bu makalemizde basiretli tacir tanımına geçmeden önce sizlere tacir sıfatının ne olduğundan bahsedeceğiz. Ardından basiretli tacirin kimlere deneceğini ve basiretli tacir gibi davranma yükümlülüklerinin neler olduğunu açıklayacağız.
Tacir Sıfatı Nedir?
Tacir sıfatı ve basiretli tacir olmaya ilişkin tanımlar 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda yer almaktadır. Türk Ticaret Kanunu’nun 12. Maddesine göre bir ticari işletmeyi kendi adına işleten kişiye tacir denir. Tacir sıfatı için kişinin işletmenin tamamını kendi adına işletmesi gerekmez, işletmeyi kısmen de olsa kendi adına işletmesi yeterlidir. Bir ticari işletme açıldığında bu işletmenin kurulduğunun çeşitli yollarla halka ilan edilmesi gerekir. Bu ilan gazete, radyo, sirküler, televizyon veya diğer ilan araçları yoluyla olabileceği gibi ticaret siciline tescil şeklinde de olabilir. Bu yollardan herhangi biriyle ticaret sicilini ilan eden kişinin işletmesi fiili olarak işlemeye başlamasa bile, ticari işletme sahibi tacir sıfatını kazanmış sayılır.
Türk Ticaret Kanunu’nun 13. Maddesi ise küçük ve kısıtlılar için bir düzenleme getirmiştir. 13. Maddeye göre küçük ve kısıtlı adına, onlara ait ticari işletmeyi işleten yasal temsilci tacir sayılmaz. Bu durumda tacir sıfatı yine temsil edilene, yani küçük yahut kısıtlıya aittir. Sadece cezai hükümler açısından yasal temsilci tacir gibi sorumlu olur.
Türk Ticaret Kanunu’nun 16. Maddesi ise tüzel kişiler için tacir sıfatını düzenlemiştir. 16. Maddeye göre ticari şirketleriyle bir ticari işletme işleten vakıflar, dernekler ve kamu tüzel kişilerince kurulan kurum ve kuruluşlar da tacir sayılmaktadırlar.
Son olarak, eğer bir kişi kendi adına, bir adi şirket adına yahut hukuken var sayılmayan herhangi bir şirket adına şirket ortağı gibi hareket ederse; iyi niyetli üçüncü kişilere karşı tacir sıfatıyla sorumlu olur. Burada kanun, iyi niyetli üçüncü kişilerin kazanımlarını korumayı amaçlamıştır.
Basiretli Tacir Ne Demek ?
Basiretli tacir kavramının kanunda verilmiş tam bir tanımı yoktur. Fakat Türk Ticaret Kanunu’nun 18. Maddesi basiretli bir tacir gibi davranmayı tacir olmanın yükümlülükleri arasında saymıştır. Ancak kanun, basiretli bir tacir gibi davranma yükümlülüğünü sadece tacirin iş yaptığı ticari alana ilişkin faaliyetleriyle sınırlamıştır.
Basiretli tacir, tacirin sahip olması beklenen bazı özellikleri ifade eder. Öncelikle basiretli bir tacirin işiyle ilgili alanın gerektirdiği teknik bilgilere sahip olması beklenir. Yaptığı işlerde işin gerektirdiği riskleri biliyor, bu risklere uygun önlemler alabiliyor olması gerekir. Aynı zamanda günün ve gelecek zamanların iş hayatı açısından getirebileceği durumları tahmin edebiliyor, bunlara göre iş hayatını planlayabiliyor olması beklenir. Örneğin ödeme planlarını oluşabilecek ekonomik dalgalanma risklerini de göz önünde bulunduracak şekilde yapması gibi.
Basiretli Tacir Gibi Davranma Yükümlülüğü
Kanun koyucu, Türk Ticaret Kanunu’nun çeşitli yerlerinde basiretli tacir gibi davranma yükümlülüğü aramaktadır.
Daha önce de belirttiğimiz gibi, öncelikle Türk Ticaret Kanunu’nun 18. Maddesi, ticari işletme sahibinin iş alanıyla ilgili olarak her faaliyetinde basiretli tacir gibi davranma yükümlülüğü aramaktadır. Takdir edileceği üzere bu çok geniş bir yükümlülüktür. İşletme sahibi yapacağı her işlemin, işletme açısından risklerini düşünerek hareket etmelidir. Aynı şekilde ödeme ve borçlanma planlarını da ülkenin ekonomik durumunu ve ekonomideki olası hareketlenmeleri düşünerek düzenlemesi gerekmektedir. Aksi halde basiretli tacir gibi davranma yükümlülüğünü yerine getirmediği iddia edilebilir.
İkinci olarak kanun koyucu, acentelikle ilgili düzenlemelerde acenteye böyle bir sorumluluk yüklemiştir. Türk Ticaret Kanunu’nun 110. Maddesinin 2. Fıkrasına göre acente, müvekkilin aciliyet teşkil eden işlerinde müvekkile ulaşamıyorsa, yetkili olduğu takdirde basiretli bir tacir gibi davranmak koşuluyla kendi görüşüne göre işlem yapabilir.
Ve son olarak Türk Ticaret Kanunu’nun 286. Maddesi şirketin tasfiyesi sırasında tasfiye memurlarına basiretli bir tacir gibi davranma yükümlülüğü yükler. 286. Maddeye göre tasfiye memuru, tasfiye sırasında şirketin mal ve haklarının korunması için basiretli bir tacir gibi gereken önlemleri almakla ve tasfiyenin en kısa sürede tamamlanmasını sağlamakla yükümlüdür.
Basiretli Tacir Yargıtay Kararları
Yargıtay 15. Hukuk Dairesi 2020/2029 E., 2021/1677 künyeli ve 14.04.2021 tarihli kararında taraflar arasında imzalanan sözleşmenin fiyatlarla ilgili bir kısmı içeren düzenlemenin ihale dokümanlarından biri olan “idari şartnamede” yer almaması sebebiyle yok hükmünde olduğu ve kanunun emredici hükümleriyle eşitlik prensibine aykırı olduğu iddiasıyla iptal edilmesi istemini davacının basiretli bir tacir gibi davranma yükümlülüğü olduğu, bu sebeple sözleşme yaparken sözleşmeyi iyice değerlendirip hesaplayarak hareket etmesi gerektiğini söyleyerek bu istemi reddetmiştir.
Yargıtay 3. Hukuk Dairesi 2021/227 E., 2021/847 K. Künyeli ve 03.02.2021 tarihli kararında davacının tacir olup olmadığının araştırılması sonucunda tacir olduğu kanısına varılırsa, davacı kiracının da basiretli bir tacir gibi davranması gerektiğini; kiralananın hukuki ve fiziki durumunu araştırdıktan sonra kiralaması gerektiğini; ve bu arada davalı kiraya veren kiralananın kaçak yapı olduğunu bilerek kiraya verdiğini çünkü davacı kiracının da yargılama sırasında öncesinde de aynı yerde kiracı olduklarını, eski dükkanın sezon sonu yıkılıp yerine dava konusu kiralanın yapıldığını bildirdiğine göre, kiralananın bu durumunu bilerek kiralamış olduğundan hareketle her iki tarafı da kusurlu bularak kusurları oranında hakkaniyete uygun bir indirim yapılmasını içtihat etmiştir.
İstanbul Kültür Üniversitesi Hukuk Fakültesi son sınıf öğrencisi. Çeşitli sivil toplum kuruluşlarında toplumsal cinsiyet, cinsel suçlar gibi alanlarda gönüllü çalışmalar yürütmekte. Bir süredir Polat & Polat Avukat Ortaklığında öğrenci stajyerlik yapmakla beraber web sitesindeki metinlerin yazılmasıyla ilgileniyor.
Yasal Uyarı
Bu sayfadaki içerikler hukuk fakültesi öğrencileri tarafından hazırlanmış, içeriğin planlaması ve kontrolü büromuz avukatları tarafından yapılmıştır. Bu sayfada yer hazırlanan hukuki bilgiler, hukukçulara ve genel hatlarıyla konu hakkında fikir edinmek isteyen kişilere yöneliktir. Bu bilgilerin doğruluğunu temin etmek için azami çabayı göstermekle birlikte; bilgilerin somut olaya göre geçerliliğinin değişebileceğini veya yasal değişikliklerle güncelliğini yitirebileceğini, avukatlarımızın hukuki görüşleriyle yargılama yetkisine sahip mercilerin görüşlerinin yer yer birbirinden ayrılabileceğini hatırlatmak isteriz.