31 Mart 2023
ÖN İNCELEME
Ön İnceleme nedir? (HMK m. 137)
Türk hukukuna göre ilk derece yargılamasının beş temel aşaması vardır. Bu aşamalar sırasıyla; Davanın Açılması ve karşılıklı dilekçelerin verilmesi, Ön İnceleme, Tahkikat, Tahkikatın Sona Ermesi ve Sözlü Yargılama ve Hüküm. Bu yazıda “ön inceleme” üzerinde durulacaktır.
HMK m. 137 ‘e Göre Ön İnceleme Aşamasında Yapılacaklar:
Dilekçelerin karşılıklı verilmesinden sonra ön inceleme yapılır. Mahkeme ön incelemede; dava şartlarını ve ilk itirazları inceler, uyuşmazlık konularını tam olarak belirler, hazırlık işlemleri ile tarafların delillerini sunmaları ve delillerin toplanması için gereken işlemleri yapar, tarafların üzerinde serbestçe tasarruf edebileceği davalarda onları sulhe veya arabuluculuğa teşvik eder ve bu hususları tutanağa geçirir.
Bu maddeden yola çıkarak usule ilişkin konuların ön inceleme aşamasında karar bağlanması gerektiği anlaşılmaktadır. Esasa ilişkin konuların ise tahkikat başladıktan sonra karar verilmesi uygun görülmüştür.
HMK m. 137 ‘den Yola Çıkarak Ön İnceleme Aşamasının Var Olma Amacı:
Tarafların iddia ve savunmalarının ve bunlarla ilgili delillerinin belirlenip toplanması, gereksiz tahkikat işlemlerinin yapılmasının önüne geçilmesi yani tahkikattan önce tahkikatın gereksiz uzamasını gerektirecek işlemlerin önceden bu aşamada yapılarak tahkikat aşamasının kısa tutulması ve yargılamanın daha düzenli yürütülmesi olarak özetlenebilir. Bunların yanında ön inceleme aşamasının önemli bir işlevi de tarafları sulhe ve sulhe giden önemli bir yol olan arabuluculuğa teşvik etmektir. Böylece bazen tahkikat aşamasına bile gerek kalmadan uyuşmazlıklar ön inceleme safhasında çözülmekte ve hem zamandan hem maddi açıdan tasarruf edilmektedir.
HMK m. 137 ‘nin devamında yer alan “Ön inceleme tamamlanmadan ve gerekli kararlar alınmadan tahkikata geçilemez ve tahkikat için duruşma günü verilemez.” maddesi de yukarıda açıklanan ön inceleme aşamasının tahkikattan önce yapılarak tahkikat süresinin kısaltılması amacının bir gereği olarak kanun koyucu tarafından takdir edilmiştir.
