Uzaktan Çalışma Yönetmeliği

Uzaktan Çalışma Yönetmeliği

 

Giriş

 

İş dünyasında bir süredir ofis kullanımlarının azalmasının başta enerji olmak üzere birçok alanda verimlilik sağlayabileceği tartışılırken, Covid-19 salgınının 2020 yılında tüm Dünya üzerinde etkilerini ciddi biçimde göstermesi üzerine, ‘evden çalışma düzeni’ devletler, şirketler ve çalışanlar cephesinde ön hazırlık yapılmasına fırsat kalmadan, geniş anlamda uygulama alanı buldu.

Uzaktan çalışmanın doğrudan hayata geçmesinin ardından hızla gelişen tecrübe ile edinilen veriler ışığında hazırlanan Uzaktan Çalışma Yönetmeliği (“Yönetmelik”) 10.03.2021 tarihli Resmi Gazete ’de yayınlanarak yürürlüğe girmiş olup yazımızda kısaca Yönetmelik ile getirilen düzenlemelerden bahsedeceğiz.

Kapsam ve Amaç

Yönetmelik, uzaktan çalışmanın usul ve esaslarını incelerken, bu türlü çalışmaya konu olamayacak işleri, uzaktan çalışma sırasında verilerin korunmasına ilişkin esasları düzenlemektedir. Yönetmelik kapsamı ise 4857 Sayılı İş Kanunu’na (“İş Kanunu”) konu işçi ve işverenler ile aynı kanundaki iş sözleşmelerine ilişkindir.
Uzaktan Çalışmanın Usul ve Esasları

Yönetmelik’in yayınlanarak yürürlüğe girmesi itibariyle; uzaktan çalışmanın varlığının hukuken kabul edilebilmesi için buna ilişkin düzenlemelerin yer aldığı yazılı bir iş sözleşmesi yapılması gereklidir. İş Kanunu’nun iş sözleşmelerine dair genel düzenlemelerinin dışında uzaktan çalışmaya tabi sözleşmelerde işveren tarafından sağlanan iş araçları, ekipman ve bunların korunmasına ilişkin yükümlülükler, işverenin işçiyle iletişim kurması gibi düzenlemelere yer verilmesi zorunludur.
Uzaktan çalışmanın bir mekânsal hazırlık gerektirmesi durumunda bu hazırlığa ilişkin maliyetlerin nasıl karşılanacağı işçi ve işveren ile birlikte belirlenmelidir. Bu hazırlık mümkünse iş başlamadan tamamlanmalıdır. Mekânsal hazırlık iş araçlarından farklı olarak işçinin uzaktan çalışma ortamı için ihtiyaç duyduğu çalışma masası, elektrik ya da internet tesisatı gibi gereksinimledir. Bunların maliyetinin işçi ya da işverenden belirli biri tarafından karşılanması konusunda Yönetmelik emredici bir hüküm içermemektedir. Maliyetlere katlanma konusu taraflarca kararlaştırılmalı ve olası anlaşmazlıklarda ispat teşkil etmek üzere yazılı hale getirilmelidir.
Mekânsal harcamalardan farklı olarak, iş araçları ise iş sözleşmesinde aksi yönde düzenleme bulunmuyorsa esas olarak işveren tarafından sağlanır. İşveren’in sağladığı iş araçları iş sözleşmesinde listelenmemişse zimmet tutanağı benzeri ayrı bir tutanakla teslim edilir ve bu tutanak işçinin özlük dosyasında saklanır.
Uzaktan çalışma eğer işçi nezdinde, işin yapılması ile ilgili zorunlu bir ek masraf gerektiriyorsa ki, görevlerini masa başında bilgisayar, tablet, yazıcı, tarayıcı gibi iş araçlarıyla yerine getirenler için elektrik ve internet ilk akla gelen zorunlu gider kalemleridir, bu giderlerin de hangi tarafça karşılanacağı yine iş sözleşmesinde belirtilmesi gereken hususlar arasındadır.
Uygulama ile karşılaşılan çözüme muhtaç konulardan biri mesai saatlerinin tespitinde ve iletişim yöntemlerinde yaşanan güçlüktü. Yönetmelik bu konuda açık bir çözüm getirmek yerine tarafları bu konuyu belirleme konusunda zorunluluğa tabi tutmuştur. Düzenlemede uzaktan çalışma sırasında fazla çalışmanın İş Kanunu’na tabi olacağı belirtilmiş olduğu dikkat çekmektedir.
İşin niteliğinin gerektirmesi durumunda, özellikle kullanılan iş araçlarının güvenlik tehlikeleri dikkate alınarak işveren tarafından uzaktan çalışanın iş sağlığı ve güvenliği için önlemler alınması gerektiği gibi, bu konuda uzaktan çalışana gerekli eğitimleri vermekle yükümlüdür.
Uzaktan Çalışmanın Yapılamayacağı İşler

Yönetmelik uyarınca; tehlikeli kimyasal madde ve radyoaktif maddelerle çalışma, bu maddelerin işlenmesi veya söz konusu maddelerin atıkları ile çalışma, biyolojik etkenlere maruz kalma riski bulunan çalışma işlemlerini içeren işlerde uzaktan çalışma yapılamaz.

Kamu kurum ve kuruluşlarınca ilgili mevzuatına göre hizmet alımı suretiyle gördürülen işler ile millî güvenlik açısından stratejik önemi haiz işlerde uzaktan çalışma yapılıp yapılamayacağı konusunda ilgili kamu kurum ve kuruluşunun karar alması için olanak tanınmıştır.
Devam Eden İş Sözleşmelerinin Dönüşümü

Uzaktan çalışma yönündeki anlaşma iş sözleşmesinin kurulduğu sırada yapılabileceği gibi devam eden sözleşmelerde işçiye uzaktan çalışma talebinde bulunma hakkı tanınmıştır. Buna göre;
i. İşçi uzaktan çalışmayı yazılı olarak talep eder,
ii. Talep işyerinde belirlenen usul doğrultusunda işverence değerlendirilir.
iii. Talep değerlendirilirken, işin ve işçinin niteliği gereği uzaktan çalışmaya uygunluğu ile işverence belirlenecek diğer kıstaslar kullanılır.

Değerlendirme sonucu, otuz gün içinde İşveren tarafından yazılı olarak işçiye bildirilmelidir. Talebin kabul edilmesi halinde iş sözleşmesinin uzaktan çalışmaya esaslarını içerir biçimde tekrar düzenlenmesi gereklidir.

Uzaktan çalışmaya geçen işçi, aynı usulle tekrar işyerinde çalışma talebinde bulunabilir, bu talep işverence değerlendirilir.

Uzaktan çalışmanın mevzuatta belirtilen zorlayıcı nedenlerle işyerinin tamamında veya bir bölümünde uygulanacak olması halinde uzaktan çalışmaya geçiş için işçinin talebi veya onayı aranmaz.

Değerlendirme ve Sonuç

 

Yönetmelik her ne kadar uzaktan çalışma ile ilgili açık ve detaylı olarak düzenleyici nitelikteki hükümlere yer vermemiş olsa da işçi ve işverenleri belli esaslar konusunda yazılı olarak mutabık kalmaya zorlamıştır. Bunun bir sonucu olarak tarafların aralarındaki yazılı mutabakata aykırı eylemlerinde, çalışma saatleri ve iletişim kurallarına uyulmaması, iş araçları ve zorunlu ihtiyaçların masraflarının karşılanmasında aksaklık yaşanması gibi durumlarda İş Kanunu ve ilgili mevzuatın uygulama alanı bulmasının önü açılmıştır.

Avukat Ceren Erdoğdu
Polat & Polat Avukatlık Ortaklığı